Kader 1:
De Nieuwe Hollandse Waterlinie
De Nieuwe Hollandse Waterlinie was van 1815 tot februari 1940 de hoofd defensielinie van ons land. De linie bestond uit een keten van 50 forten, 6 vestingsteden en 750 betonnen groepsschuilplaatsen, 88 miltrailleur-kazematten en vele militaire sluizen.
De 85-kilometer lange Waterlinie liep midden door ons land, van Muiden aan de Zuiderzee tot aan de Biesbosch bij Werkendam.
De defensieve werking van de Linie was een combinatie van het hinderniseffect van onder water gezet terrein, met een krachtig optreden van artillerie en infanterie.
Het blauw getraceerde gebied kon tot kniehoogte onder water worden gezet (geïnundeerd). Genoeg om het doortrekken van voetvolk en paarden met geschut te hinderen en te ondiep om te bevaren. De breedte van de watervlakte van ca. 5 km was groter dan de reikwijdte van het toenmalige geschut.
Op die plaatsen waar wegen, spoorlijnen en vaarwegen de linie kruisen bij hogere, niet inundeerbare terreinstroken zijn forten en batterijen gebouwd. Bemand met artillerie en infanterie verhinderden de forten aanvallers om via deze accessen binnen te dringen.
De steeds verder gaande wapenwedloop en vooral de opkomst van het vliegtuig maakt dat deze manier van verdedigen uit de tijd is geraakt. Toch werd de Nieuwe Hollandse Waterlinie pas in 1951 definitief opgeheven.
Kader 2:
Flora en fauna op de Ruigenhoek
Het foutterrein heeft alles om een ideale leefomgeving te vormen voor een gevarieerde flora en fauna.
De opgeworpen wallen en hellingen bestaan uit verschillende grondsoorten, zowel van elders aangevoerd als afkomstig van de uitgegraven gracht. Enerzijds vruchtbare klei, anderzijds voedselarm zand, ondergrond voor een hele diverse vegetatie.
De grote eiken, essen en platanen bieden beschutting en broedgelegenheid voor bijvoorbeeld de blauwe reiger, boomklever en de grote bonte specht.
De gracht is gevuld met schoon kwelwater en regenwater en de rijke visstand trekt aalscholvers, futen en ringslangen aan. In de steile oever maakt de ijsvogel haar nestholte en eenden en meerkoeten broeden in de fortgracht. In de avondschemering gaan de bosuilen op jacht in de wijde omgeving van het fort.
De bakstenen bebouwen zijn weelderig met mossen en korstmossen begroeid, zoals het Oranje dooiers en het Rond dambordje.
De betonnen groepsschuilplaatsen bieden een perfecte woon- en overwinteringsplek voor vleermuizen. De water-, grootoor-, en gewone dwergvleermuis zijn waargenomen.
Kader 3:
Fort op de Ruigenhoeksedijk, situatie 1879:
1. Bomvrije wachtgebouw
2. Bomvrije kazerne
3. Dubbele remise (opslag geschut)
4. Remises
5. Geschutsopstelplaatsen
6. Magazijn
7. Fortwachterswoning
8. Damsluis
Verdedigingsbereik
Het Fort op de Ruigenhoeksedijk is gebouwd op een knooppunt van dijken. Het diende ter afsluiting van het acces Ruigenhoeksedijk (1) en ter verdediging van de keerkade tussen twee inundatiekommen (2).
Tevens beheerste het fort de weg Utrecht-Hilversum en de ernaast gelegen spoorlijn (3).
Het fort maakte deel uit van een vooruitgeschoven fortenring die als taak had Utrecht van een artilleriebombardement te vrijwaren.
Bouwgeschiedenis
Fort op de Ruigenhoeksedijk is een vierhoekig geabstineerd fort aangelegd in 1870. In 1877-1877 werd het grondwerk aangepast en had het de vorm zoals de illustratie hiernaast weergeeft. De oppervlakte is 12 ha.
Tijdens de mobilisaties 1914-1918 en 1939-1940 is het fort uitgebouwd tot infanteriesteunpunt. Er werd veel aangepast in beton, zoals loopgraven, schuilplaatsen, waarnemingsposten en mitrailleuropstellingen.
Een bijzonder element is het neoclassicistische wachtgebouw met stormkap, waardoor men boven op het gebouw kon komen. Hier bevond zich een borstwering voor de keelverdediging van het fort (keel = achterkant van het fort). Van hieraf kon men de achter het fort gelegen damsluis bestrijken.
In een bewapeningsstaat van 1885 wordt vermeld dat de bezetting bestaat uit 241 man en 24 stukken geschut.
In 1997 droeg Defensie het fort over aan Staatsbosbeheer.
Het Interbellum 1918-1940
Tijdens de mobilisatie 1939-1940 zijn op het fort 13 groepsschuilplaatsen en drie mitrailleurkazematten met gietstalen koepels gebouwd.
Groepsschuilplaatsen Type P
Dit type schuilplaats moest met zijn …
Standaard Koepelkazemat Type
Gevechtsopstelling voor een …