Gezicht op de Bemuurde Weerd
Dit stadsgezicht werd rond 1830 getekend door Jan Hendrik Verheijen (1778 – 1848). Rechts van het midden is de Weerdsluis te zien: de plek waar de Utrechtse stadsgracht over gaat in de rivier van de Vecht. Deze sluis werd in de middeleeuwen aangelegd om het waterpeil in de singels en grachten te reguleren. Rondom deze waterkering ontstond de voorstad Bemuurde Weerd.
In de tijd dat Verheijen de tekening maakte, groeide de bevolking van Utrecht snel en was er volop bedrijvigheid in de buurt, met onder meer een spinnerij en houtzaagmolen. Ook waren er kopergieterijen, bakkers, slagers, pottenbakkerijen en houtbedrijven. De Weerdsluis was onderdeel van de ‘Keulse Vaart': de scheepvaartroute tussen Amsterdam en Duitsland. Deze route leidde in die tijd vanuit Amsterdam de Vecht volgend door d Utrechtse Singels en de Vaartsche Rijn, naar de Lek en de Rijn.
Achter het hoekhuis met trapgevel aan de linkerkant van de tekening zijn de hoge masten te zien van een schip dat in de Vecht ligt. De kelder onder dit huis loopt onder de weg door tot aan het water. Dit is opvallend, omdat deze constructie kenmerkend is voor de grachten binnen de stadsmuren, maar verder zelden voorkwam. Om de doorlopende kelder te maken is een deel van de oever afgegraven.
De oever ernaast is nog intact. Daar leidt een trap naar het water, waarin verschillende boten liggen, waaronder een trekschuit. Van een riolering was rond 1830 nog geen sprake. Veel gezinnen waren aangewezen op openbare toiletten, zoals het houten huisje dat centraal op de tekening te zien is.
De tekening van Jan Hendrik Verheijen wordt bewaard in Het Utrechts Archief en werd aan de stad geschonken door de Stichting Vrienden van Het Utrechts Archief.
Foto 1.
De ovaal op deze kaart uit de 17de eeuw geeft aan welk deel van de Bemuurde Weerd en de Weerdsluis hieronder op tekening te zien zijn, Het Utrechts Archief
Foto 2.
Gezicht op de stadsbuitengracht rond 1830, tekening van J.H. Verheijen, Het Utrechts Archief.