Waterlijn 13e eeuw – grondlaag 13e eeuw – nog zichtbaar bogen – aarden wal ca 1515 – peil plantsoen
In 1122 kreeg Utrecht stadsrechten waardoor de stad zichzelf mocht versterken. Dat gebeurde door het graven van de stadsbuitengracht, het opwerpen van aarden wallen en het bouwen van enkele tufsteen poorten en torens. In de 13de en 14de eeuw werden bakstenen muren, torens en poorten gebouwd.
De stadsmuur had een zware fundering die tot drie meter dik was. Daarop stond de schildmuur en een rij bogen op pijlers. Deze bogen regen de weergang waarop de verdedigers stonden. Zij werden beschermd door een borstwering met kantelen, die op de schildmuur rustte. Enkele bogen en een klein stukje schuldmuur vóór die bogen zijn hier bewaard gebleven. Het zijn de enige zichtbare restanten van de Utrechtse middeleeuwse stadsmuur. Naast deze bogen heeft een van de vele waltorens gestaan. De omtrek ervan is in het talud aangegeven.
In de loop van de 15de eeuw werd de muur te zwak voor het steeds krachtiger wordende geschut. Daarom werd een forse aarden wal achter de muur aangebracht en de muur zelf verlaagd door de borstwering en de kantelen te slopen. Op deze plaats gebeurde dat rond 1515. Later in de 16de eeuw werd de stadsversterking (rond 1550) en van grote aarden bolwerken (1577 – 1578).
De oostelijke stadsbuitengracht kreeg daardoor zijn huidige gekartelde loop.
Het verdedigingsgestel raakte na de 15de eeuw steeds meer in verval. Na de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (1821 – 1824) ten oosten van Utrecht verloren de muren elke militaire functie. In 1826 besloot men ze af te breken. De tuinarchitect J.D. Zocher ontwierp een langgerekt plantsoen langs de stadsbuitengracht, afgewisseld met gebouwen met aanlegkaden. Dit stukje stadsmuur nam hij op in de glooiingen van het plantsoen.
Legenda: voor 1540 lb, 1580 rb, 1829 lo, 1994 ro
stadsmuur, stadspoort, toren, stenen bastion, plantsoen, gebouwen en kaden, spoorlijn, verkeersweg, standplaats, 0-500-1000m